قالب پلاستیکی بتن در صنعت ساخت‌و‌ساز بسیار محبوب است. این قالب‌ها انواع مختلفی دارند و ممکن است در بخش‌های مختلف یک سازه به کار بروند. در این مقاله درباره قالب بتن ریزی پلاستیکی، انواع آن و مزایا و معایب آن صحبت خواهیم کرد.
قالب بتن چیست؟
قالب بتن، وسیله‌ای است که برای ساخت سازه‌های بتنی، به صورت موقت یا دائم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این وسیله، بتن تازه را تا رسیدن به مقاومت کافی در خود نگه می‌دارد و بتن سفت شده هم شکل قالب را به خود می‌گیرد. استفاده از قالب‌های بتن، علاوه بر فراهم کردن امکان ساخت سازه‌های بتنی با شکل‌های مختلف، احتمال ترک خوردن و شکست را هم کاهش می‌دهد. اجزا تشکیل دهنده قالب بتن جداره داخلی، تیر افقی و بولت مهاری است. برای ساخت قالب بتن و آماده‌سازی آن که به قالب‌بندی هم معروف است، از چوب، فلز، سرامیک و پلیمر استفاده می‌شود.
قالب پلاستیکی بتن چیست؟
بدنه اصلی قالب بتن پلاستیکی از جنس فلز است اما به دلیل استفاده از روکش پلاستیکی، به آن قالب بتن پلاستیکی می‌گویند. قالب پلاستیکی بتن از پلیمر ABS ساخته می‌شود که در برابر ضربه بسیار مقاوم است و از دمای منفی 20 درجه تا 80 درجه بالای صفر، کارکرد خودش را حفظ می‌کند و دچار آسیب نمی‌شود. این قالب‌ها سطح کاملا صاف، محکم و غیر متخلخلی دارند و برای اجرای بتن اکسپوز انتخاب بسیار مناسبی هستند.
انواع قالب بتن پلاستیکی
قالب‌های پلاستیکی بتن انواع متفاوتی دارند:
1- قالب پلاستیکی دیوار بتنی
طراحی قالب بتن پلاستیکی به گونه‌ای است که یک نفر بتواند به تنهایی آن را جا‌به‌جا و نصب کند. بزرگ‌ترین پانل قالب پلاستیکی بتن با ابعاد 120 در 60 سانتیمتر و 11 کیلوگرم وزن، برای دیوار بتنی است و توسط یک نفر به راحتی قابل جا‌به‌جایی است. در صورتی که قالب فلزی بتن که برای دیوار مناسب است، ابعاد ۱۰۰ در ۵۰ سانتیمتر و وزنی حدود ۲۰ کیلوگرم دارد. از قالب پلاستیکی بتن برای دیوار، می توان برای دور فونداسیون نواری، فونداسیون گسترده، دیوار برشی، دیوار محوطه، زیر سقف دال بتنی و... هم استفاده کرد.
2- قالب پلاستیکی ستون بتنی
قالب‌های ستونی با توجه به ابعاد ستون، سوراخ‌های مختلفی دارند که بسته به ابعاد ستون، می‌توان درپوش سوراخ قالب را برداشت و آن را به قالب بعدی متصل کرد. وقتی ابعاد ستون‌های بتنی بزرگ‌تر از ۱ متر باشد، می‌توان قالب‌های پلاستیکی ستونی رو با قالب‌های پلاستیکی دیوار ترکیب کرد و ابعاد بزرگ را اجرا کرد.
3- قالب پلاستیکی سقف بتنی
این قالب‌ها از لحاظ ایمنی و اقتصادی بسیار مناسب و جایگزین مناسبی برای بلوک‌های سفالی و پلی استایرن (یونولیت) در اجرای سقف‌های تیرچه بلوک هستند و قابلیت استفاده بیش از 50 بار قالب‌بندی را دارند. قالب سقفی مدولار می‌تواند هم در سقف‌هایی با اسکلت فلزی و اسکلت بتنی مورد استفاده قرار گیرد. استقبال از قالب سقف پلاستیکی و یا لایت فرم بسیار زیاد شده چون هم از نظر اقتصادی و هم اجرایی مقرون به‌صرفه است.
4- قالب پلاستیکی سنگ فرش بتنی
قالب پلاستیکی سنگ فرش بتنی یا در واقع شابلون بتن از جنس پلاستیک فشرده بوده که جهت ساخت پیاده‌رو و سنگ فرش در محوطه پارک‌ها، فضای سبز، ویلا، حیاط و... به کار می‌رود. کار با شابلون پلاستیکی بتن بسیار ساده بوده و نیاز به تخصص و مهارت زیادی ندارد و شرکت‌های تولید کننده مصالح ساختمانی زیادی وجود دارند که اقدام به تولید و عرضه قالب بتن پلاستیکی سنگ فرش می‌کنند.
مزایای قالب بتن پلاستیکی
قالب پلاستیکی بتن وزن کمی دارد و به دلیل اهمیت استفاده از سازه‌های سبک در ساخت‌و‌ساز، این قالب محبوبیت زیادی دارد. قالب پلاستیکی بتن ریزی عایق است و از نفوذ سرما به سازه‌های بتنی و یخ‌زدگی بتن‌ها جلوگیری می‌کند. بنابراین برای استفاده در مناطق سردسیر و شرایط آب و هوایی سرد و خشک انتخاب مناسبی است و از طرف دیگر چون این قالب‌ها رویه پلاستیکی دارند؛ مانع انتقال گرمای شدید هم می‌شوند و در نتیجه از تبخیر آب سطحی و خشک شدن بتن جلوگیری می‌کند. پس برای مناطق گرمسیر و شرایط آب و هوایی گرم و خشک هم انتخاب مناسبی است و اتفاقا در این مناطق استفاده از قالب بتن پلاستیکی رایج است.
به دلیل ساختار قالب پلاستیکی بتن، نیازی به نظافت و تمیزکاری آن‌ها وجود ندارد چون که بتن به صفحات قالب نمی‌چسبد. بنابراین بدون نیاز به تمیز کردن دوباره مورد استفاده قرار میگیرند و نیازی به روغن‌کاری هم ندارند. استفاده از قالب بتن پلاستیکی، به دلیل ابعاد بزرگی که دارد (نسبت به قالب‌های بتن ریزی دیگر) باعث تسریع عملیات ساخت‌و‌ساز و اجرای پروژه می‌شود. برای ساخت قالب فلزی بتن، بعد از برش ورقه‌ها و خم شدن لبه‌های آن‌ها در دستگاه، تسمه‌های آن جوشکاری و پلیسه‌گیری می‌شود و بعد با کوره رنگ‌امیزی می‌شود. اما قالب بتن ریزی پلاستیکی بتن با قالب‌های مهندسی‌شده و ابعاد دقیق توسط دستگاه ABS ساخته می‌شود. بنابراین ابعاد و اندازه‌های قالب پلاستیکی دقیق‌تر و قابل اعتمادتر از قالب فلزی است. قالب پلاستیکی بتن هم مانند قالب فلزی مدولار است. بدین معنی که تعدادی قالب به صورت سری و با ابعاد استاندارد ساخته می‌شود تا در همه پروژه‌ها بتوان با کنار هم قراردادن آن‌ها بتن ریزی را انجام داد. این قالب بازیافت است و در صورتی که هنگام کار خرد شود، می‌توان تکه‌های خرد شده را بازیافت کرد.
معایب قالب پلاستیکی بتن
قالب بتن ریزی پلاستیکی، نسبت به انواع دیگر آن، در برابر بارهای وارد شده، مقاومت کم‌تری دارد. در نتیجه برای پروژه‌های بزرگ مقیاس که مقاومت کافی، اهمیت زیادی دارد؛ قالب‌های بتن پلاستیکی قابل اعتماد نیستند. همچنین این قالب‌ها دوام کم‌تری نسبت به قالب‌هایی فلزی دارند و نمی‌توان در طولانی مدت از آن‌ها استفاده کرد. انواع قالب بتن از جنس چوب، فلز، چدن و پلاستیک است که هر کدام دارای مزایا و معایبی است.