استانداردهای بتن

بتن یکی از کاربردی ترین مصالح و از ضروریات اساسی در بخش ساختمان سازی به شمار می رود. اهمیت کیفیت بتن مورد استفاده در امر ساخت و ساز، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. چرا که کارایی و عملکرد بتن، نحوه عمل آوری، میزان ترکیبات به کار برده شده و سایر موارد در نحوه عملکرد نهایی ساختمان به شدت اثر گذار است. به همین منظور، تدوین ضوابط و قوانینی جهت اطمینان از کیفیت بتن و جلوگیری از مشکلات آتی برای بناهای در حال ساخت الزامی است.

استاندارد ملی بتن، شامل قوانین است که توسط سازمان ملی استاندارد ایران بررسی و تصویب گردیده است. این ضوابط به بررسی کیفیت نهایی محصول، ترکیبات آب و سیمان، سنگدانه، مشخصات ظاهری و همچنین نحوه عمل آوری بتن های مختلف اشاره می کند. در طی چندین سال گذشته، سازمان ملی استاندارد به دلایل مختلفی مواد این آیین نامه را بازنگری کرده و تغییرات جزئی از سوی این نهاد اعمال گردیده است. در ادامه این مطلب؛ به معرفی استانداردهای مختلف بتن خواهیم پرداخت.

استاندارد ملی بتن

همانطور که در ابتدا نیز اشاره گردید، استاندارد ملی بتن یکی از موارد حائز اهمیت در زمینه پیشگیری از خسارات احتمالی بناهای ساختمانی است. در مواد این قانون، بر اساس انواع بتن و ویژگی های مربوط به آن، دستورالعمل های مختلفی جهت عمل آوری و ترکیبات بتن عنوان شده است. استاندارد ملی بتن شامل ده ها قانون و ماده ساختمانی است که اجرای آن ها توسط کارفرمایان و مهندسان ضروری می باشد. لازم است تا بتن ها بر اساس دستورالعمل های عنوان شده در آیین نامه مورد بررسی و کیفیت سنجی قرار گیرند. در غیر اینصورت مشکلات متعددی سازه های در حال ساخت را تهدید خواهد کرد.

برخی از استانداردهای مختلف بتن شامل مواردی از جمله استاندارد ملی بتن آماده، استاندارد ملی بتن تازه، استاندارد ملی بتن سخت شده، استاندارد ملی بتن سبکدانه، استاندارد ملی افزودنی های بتن، استاندارد ملی ملات بنایی، استاندارد ملی ویژگی های بتن و... هستند که در ذیل به تشریح برخی از موارد ذکر شده می پردازیم: 

استاندارد ملی بتن آماده

استاندارد شماره 6044 متعلق به بتن آماده است که در آن به تعاریف این نوع بتن، ترکیبات آن، الزامات، کنترل کیفیت، نحوه عمل آوری به صورت مجزا پرداخته می شود. در بخشی از دستورالعمل این استاندارد نحوه کیفیت سنجی از طریق آزمون و ارائه گزارشات نیز ذکر گردیده است. همچنین، در این استاندارد به ویژگی های ترکیبات به کار رفته در بتن، دما و همچنین افزودنی های بتن نیز اشاره می شود. بر اساس استاندارد ملی بتن آماده افزودنی های حباب ساز بتن می بایست در حجم معینی و تنها توسط دستگاه های مخصوص به ماده بتن اضافه شوند. به طور کلی و بر طبق استاندارد 6044 بتن آماده به ماده ای گفته می شود که ترکیبات آن پس از اختلاط به حالت خمیری درآمده و از انسجام و یکنواختی برخوردار باشند.

استاندارد ملی بتن سخت شده

در بخش اول این استاندارد مواردی نظیر قالب ها، تعیین شکل و سایز بتن، رواداری و سایر ویژگی های ظاهری بررسی و عنوان می شود. بخش دوم استاندارد ملی بتن سخت شده (1608-2) با تعاریف دستورالعمل ساخت بتن و نحوه عمل آوری آن در برابر آزمون های مختلف اشاره می کند. همچنین در این بخش به بررسی چگونگی آماده سازی و ارائه گزارشات نیز پرداخته می شود. در استاندارد سوم (1608-3) نیز تعاریفی جهت محاسبه مقاومت فشاری بتن و نحوه کار با آن به صورت دقیق و جزئی عنوان شده است.

استاندارد ملی بتن تازه

این استاندارد خود شامل عناوین و اهداف مختلفی است؛ که طی بخش های مختلفی ارائه می شود. بخش اول استاندارد شماره 3201-1 به بررسی روش انجام نمونه برداری و تهیه گزارشات اشاره دارد. در بخش دوم نیز سعی دارد تا روش مناسبی را جهت آزمایش غیرمخرب بتن ارائه دهد و هدف نهایی آن، انتخاب بهترین روش نمونه گیری از طریق بررسی روش های مختلف است. به منظور نحوه آزمون تعیین روانی بتن لازم است؛ به دومین استاندارد این بخش (3201-2) مراجعه شود. در این قسمت سعی شده است؛ تا با بررسی نتایج آزمون و روش اجرایی آن، بهترین آزمون برای روانی بتن تازه از طریق روش اسلامپ تعیین و اجرا گردد. در بخش دیگری از استاندارد ملی بتن تازه (3201-6) نیز به مبحث وزن بتن تازه از طریق بررسی چگالی آن در آزمایشگاه ها پرداخته می شود.

استاندارد ملی بتن سبکدانه

این استاندارد نیز مشابه سایر دستورالعمل های ذکر شده شامل موارد و مباحث مختلفی است. در بخشی از استاندارد ملی بتن سبکدانه ویژگی های ظاهری این نوع بتن، مواد تشکیل دهنده و برخی از استانداردهای بلوک سیمانی سبک عنوان شده است. همچنین در بخشی دیگر نیز به بررسی روش های نمونه گیری و گزارشات آزمون مدل ارتجاعی-استاتیکی بتن با سایر جزئیات پرداخته می شود.

استاندارد ملی اندازه گیری بتن

برخی از استانداردهای عنوان شده در آیین نامه استاندارد ملی بتن به چگونگی انجام انواع آزمون ها و روش اجرایی آن ها اشاره دارد. محاسبه مقاومت فشاری و کششی و تعیین مقاومت خمشی بتن از طریق آزمون های استوانه و بارگذاری های نقطه ای صورت می پذیرد. تمامی جزئیات آزمون ها مشخصات آن ها به صورت مجزا در آیین نامه استاندارد ملی بتن قید گردیده است. در واقع هدف از انجام این آزمون ها، بررسی کارایی و عملکرد بتن جهت جلوگیری از خسارات آتی در شاکله ساختمان ها است.

استانداردهای ملی ملات بنایی

استانداردهای این نوع بتن در ابتدا از ارائه ویژگی های آن آغاز گردیده و سپس به نحوه اجرای آزمون ها و روش صحیح آن ها می پردازد. ویژگی ملات اندودکاری داخلی و بیرونی ساختمان و همچنین ملات جهت انجام کارهای اجرایی دو بخش اول از استاندارد این نوع بتن را شامل می شوند. سپس تعیین جرم حجمی، تعیین روانی ملات، عمر کارایی، چگالی ملات، تعیین مقاومت چسبندگی و.. با جزئیات در بخش های مختلفی از آن ذکر گردیده است.

جمع بندی

استاندارد ملی بتن از ضروریات و عوامل مهم اجرایی است که سبب جلوگیری پیش آمد مشکلات آتی است. این قوانین از طریق ارائه دستورالعمل های مختلف برای انواع بتن ها، علاوه بر جزئیات ترکیبات، به نحوه عمل آوری صحیح آن نیز اشاره می کند. برخی از استانداردهای مختلف بتن شامل؛ استاندارد ملی بتن سبکدانه، استاندارد ملی بتن آماده، استاندارد ملی بتن تازه و... هستند. اجرای صحیح تمامی بخش های آن توسط کارفرمایان و مهندسین پروژه الزامی است.