استفاده از پنل های بتنی و مصالح پیش ساخته یکی از گزینه های متداول و رایج در صنعت ساختمان سازی مدرن است. امروزه؛ سازه های بتنی یکی از اجزای اصلی ساخت و ساز اغلب پرژه های بزرگ و کوچک شهری است.
این سازه ها به دلیل مقاومت و انعطاف پذیری بالا، در نمای ساختمان ها نیز قابل استفاده هستند. در طی سال های اخیر و پس از آگاهی از مضرات استفاده از سنگ های ساختمانی، استفاده از پنل های بتنی یا بتن اکسپوز رواج یافت. بتن اکسپوز یا بتن نما شامل پنل های بتنی در ابعاد متغیر است؛ که از آن به منظور نماسازی ساختمان ها و پرژه های بزرگ شهری استفاده می شود.
این پنل ها علاوه بر کاهش هزینه های جانبی نماسازی، از مقاومت لازم نیز برخوردار است. کشورهای اروپایی و آمریکا از مناطق پیشرو در استفاده از مصالح پیش ساخته بتنی هستند. در برخی از نقاط ایران نیز، استفاده از بتن اکسپوز در طی چندین سال گذشته رواج یافته است. در ادامه این مطلب به بررسی ماهیت بتن اکسپوز، کاربرد ها و ویژگی های آن خواهیم پرداخت.
بتن اکسپوز یا بتن نما چیست؟
بتن اکسپوز شامل یک نمای یکپارچه بتنی است که به صورت سطوح صاف، صیقلی و در محل کارخانه تولید و عرضه می شود. این پنل ها به صورت قطعات مجزا و بسته به حجم پروژه در ابعاد مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. سطح این پنل ها کاملا صاف و یکدست بوده و به دلیل سهولت در نصب و اجرا، بسیار در نماسازی داخلی و خارجی، کفپوش، محوطه سازی پارک ها و... کاربرد دارد. به طور کلی می توان گفت؛ بسته به نوع و حجم پروژه مورد نظر؛ پنل های بتنی اکسپوز به دو صورت پیش ساخته و اجرا در محل مورد استفاده قرار می گیرند که نوع اول به دلیل سرعت بالای نصب و صرفه اقتصادی، در مقایسه با نوع دوم رایج تر است. یکی از ویژگی های اصلی بتن اکسپوز انعطاف پذیری آن در برابر رنگ آمیزی است که به راحتی می توان در طیف های رنگی متنوع آن را تغییر داد.
همچنین این مصالح بتنی در سه حالت خشتی، ساده و حصیری تولید و عرضه می شوند. میزان ماندگاری بتن اکسپوز بسته به محل استفاده آن متفاوت است. اغلب در مواردی که از بتن اکسپوز در نمای خارجی استفاده می شود، به دلیل تغییرات آب و هوایی و مجاورت با آن، حدود 20 سال عمر می کنند. این پنل ها در صورتی که برای بخش های داخلی ساختمان استفاده شوند، حدود 25 سال و در صورت استفاده از آن بعنوان کف پوش پیاده روها حدود 15 سال ماندگاری دارند.
تاریخچه بتن اکسپوز
استفاده از مصالح بتنی پیش ساخته و به ویژه بتن اکسپوز در کشورهای توسعه یافته، سابقه ای دیرینه دارد. یکی از دلایل وفور استفاده از این مصالح، گرانی سنگ و سایر مواد معدنی در این کشورهاست. به همین دلیل؛ در اغلب نقاط جهان از بتن اکسپوز یا بتن نما جهت نما کاری ساختمان ها و پوشش کف استفاده می کنند. در سال 1890 میلادی؛ برای نخستین بار در تمامی بخش های ساختمان از مصالح بتنی استفاده گردید.
پس از آن نیز با فاصله چندین دهه یعنی در سال 1945 میلادی، مجددا از مصالح و پنل های بتنی در ساختمان استفاده شد. حدود بیست سال پس از آن؛ بتن اکسپوز یا بتن نما از طریق تبلیغات به طور جد وارد عرصه ساختمان سازی شده و توانست بخش اعظمی از پروژه های بزرگ شهری را نیز به خود جذب کند. در طی سال های 1970 الی 1990 میلادی بتن اکسپوز به یکی از اصلی ترین سازه های پیش ساخته و کاربردی ساختمان سازی دوران مدرن تبدیل شد و پس از آن نیز ده ها کارخانه و صنایع؛ تولیدات قطعات بتنی پیش ساخته را آغاز کردند.
همانطور که پیش تر نیز ذکر شد؛ استفاده از این مصالح در ایران به نسبت سایر کشورهای پیشرفته با تاخیر قابل توجهی آغاز گردیده است. طبق گفته های برخی از کارشناسان این حوزه؛ ازدیاد منابع سنگ و گرانیت در معادن ایران یکی از دلایل عدم تمایل پیمانکاران به استفاده از پنل های پیش ساخته اکسپوز است.
انواع بتن اکسپوز
بتن اکسپوز اغلب به دو صورت پیش ساخته و اجرا در محل مورد استفاده قرار می گیرد. در ذیل به تشریح این دو مورد می پردازیم. بتن اکسپوز پیش ساخته؛ این نوع بتن ها در کارخانه ها و صنایع تولیدی در قالب های از پیش ساخته قرار گرفته و براساس استانداردهای معینی تولید می شوند. به منظور نصب پنل های بتنی پیش ساخته لازم است؛ تا سطح مورد نظر به لحاظ چسباندن7پنل ها از قبل آماده سازی شده و در استفاده از پنل ها نهایت دقت به کار برده شود.
اجرا در محل؛ علارغم کاربرد بالای مصالح پیش ساخته و پنل های بتنی، اما در برخی از پروژه های بزرگ شهری استفاده از آن ها به لحاظ اقتصادی به صرفه نیست. به همین دلیل؛ عملیات بتن ریزی و قالب گذاری آن ها در محل پروژه اجرا خواهد شد.
مزایا و معایب بتن اکسپوز
مصالح ساختمانی پیش ساخته نیز، همانند سایر اجزای ساختمان دارای مزایا و معایبی هستند. یکی از مزیت های اصلی بتن اکسپوز، مقاومت بالای آن در برابر حرارت و یخ زدگی است. این پنل ها به دلیل استحکام بالا در برابر شرایط جوی تغییر شکل نداده و در تمام فصول سال قابل اجرا خواهند بود.
متریال این نوع پنل ها، از مواد مورد استفاده در بتن های معمولی است و به همین دلیل صرفه اقتصادی بالایی دارد. از دیگر ویژگی های کاربردی بتن اکسپوز، سهولت آن در نصب و اجراست. این پنل ها به راحتی از طریق چسب معمولی و یا ملات های چسبنده قابل نصب هستند. بتن نما در مقایسه با سایر مصالح نماکاری ساختمان ها دارای وزن سبک تری است. با توجه به اهمیت متریال های قابل بازیافت و پایدار زیست محیطی در طی دهه های اخیر، می توان اذعان کرد؛ پنل های پیش ساخته بتن اکسپوز یکی از مصالح دوستدار محیط زیست و غیرمضر در این حوزه می باشند.
از معدود معایب استفاده از این نوع بتن، مسائل ظاهری آن است که به دلیل طیف رنگی ملایم و تنوع کم آن، ممکن است نمای ساختمان را تحت تاثیر خود قرار دهد.