تخریب بتن و عملیاتی که برای انجام آن صورت می‌گیرد، فرایندی فنی، زمان‌گیر و کاملا تخصصی است. تنوع روش‌های انجام این کار و انتخاب مناسب آنها، ضمن صرفه‌جویی در هزینه‌ها، امکان اجرای اصولی و مهندسی شده این کار را فراهم می‌آورد. به این جهت، توصیه می‌شود پیش از انجام هرگونه عملیات تخریب، تحقیقات لازم پیرامون آن انجام گیرد.
تخریب بتن، فرایندی هندسی و برنامه‌ریزی شده
تخریب همیشه آسان‌تر از ساختن است! این جمله را همه ما بارها شنیده‌ایم، اما باید دانست که تخریب حساب شده، اصولی و بدون آسیب نیز، کار چندان آسانی نیست. وقتی صحبت از ساخت و ساز و پروژه‌های ساختمانی به‌ویژه در بخش تعمیرات و مقاوم‌سازی به میان می‌آید، تخریب همواره بخش نخست و مهمی از کار محسوب می‌شود. به‌عبارتی نیاز است تا با حذف و تخریب بخش‌های فرسوده یا معیوب، نسبت به جایگزینی آنها با بافت تازه اقدام شود. در ادامه مطلب، به معرفی روش‌های تخریب بتن پرداخته و موارد کاربرد و تجهیزات لازم برای هر یک را مورد بررسی قرار می‌دهیم. اما پیش از آن مروری بر سطوح و حجم‌های بتنی خواهیم داشت تا از چند و چون این نوع تخریب‌ها آگاهی بیشتری کسب کنیم. با ما همراه بمانید.
در چه مواردی به تخریب بتن نیاز داریم؟
بتن ترکیبی از سیمان و چندین ماده دیگر است. معمولا پس از گذشت مدت لازم برای انعقاد بتن و پس از آن، بر استحکام بتن افزوده می‌شود. اما گاهی به‌دلایل گوناگون لایه‌های به‌کار رفته از کیفیت لازم برخوردار نبوده و نیاز به تعویض آنها پیش می‌آید. در این صورت باید عملیات تخریب، انجام گیرد. نمونه‌های چنین مواردی عبارتند از:
تخریب دیواره‌های بتن برشی، فنداسیون پایه تاور، پیش تنیده‌ها، بتن‌های پلیمری و رزینی، انواع سقف‌های بتنی نظیر سقف دال بتنی، تخریب شانگریت، و نیز تخریب‌های حجیم و سایر مواردی که در آنها نیاز به حذف این ماده وجود دارد. گرچه در برخی موارد استثنایی امکان ترمیم بتن وجود دارد، اما اغلب نتیجه این کار چندان رضایت‌بخش نیست. به‌این دلیل ترجیح بر شکست و حذف آن و در نهایت جایگزینی لایه یا حجم جدید است. به‌ویژه در پروژه‌های مقاوم‌سازی که همواره کار تخریب، نخستین مرحله به‌شمار می‌آید.
روش‌های تخریب بتن را بشناسیم
تخریب این ماده ساختمانی به روش‌های مختلف انجام می‌شود. در این قسمت از مطلب، به تشریح ۵ روش متداول برای این کار می‌پردازیم.
تخریب مکانیکی:
این کار با دستگاه‌های پنوماتیکی و هیدرولیکی دارای قدرت بالای تخریبی صورت می‌گیرد. این تجهیزات هزینه‌های بالایی داشته و اغلب در پروژه‌های بزرگ مانند تخریب پل و معابر مورد استفاده قرار می‌گیرند. از کاربردهای مهم این لوازم تخریبی استفاده در مکان‌هایی است که عدم دسترسی آسان پروژه را با دشواری و خطر تلفات جانی همراه کرده است. مانند زیرآب‌ها، معابر و گذرگاه‌های سنگین که تخریب در آنها به‌آسانی انجام نمی‌شود. مجهز بودن این لوازم به سیستم‌های کنترل از راه دور از امکاناتی است که کار با آنها را آسان‌تر می‌کند. گرچه این روش خالی از مشکلات نبوده و ایجاد آلودگی صوتی، گرد و غبار فراوان و مزاحمت برای ساکنین به‌ویژه در مناطق مسکونی از مشکلات کاربرد این نوع دستگاه‌ها هستند. استفاده از جرثقیل‌های سنگین و وزنه نیز از روش‌های مکانیکی متداول برای این کار است که با هزینه بالا، سروصدای مهیب و گردوغبار بسیار زیاد همراه است.
تخریب شیمیایی با فشار:
این روش تخریب گرچه چندان متداول نیست، اما با داشتن مزایایی نظیر عاری بودن از گرد و غبار و لرزش و صدا، طرفداران خاص خود را دارد. هم‌چنین در مواردی که تنها بخش‌های خاصی از بتن برای تخریب مورد نظر است، این روش می‌تواند کاربردی و مفید باشد. نفوذ مواد شیمیایی با خاصیت افزایش حجم به درون منافذ بتن باعث خرد شدن این ماده سخت می‌شود، بدون آنکه مشکلاتی نظیر گرد و غبار و آلودگی به‌همراه داشته باشد.
تخریب تحت فشار مکانیکی:
این روش با ایجاد سوراخ‌های اولیه در بتن و پس از آن اعمال فشار مکانیکی توسط مته‌های سرالماسی انجام می‌شود. قیمت مناسب و الودگی صوتی کم از مزایای این روش کاربردی هستند. گرچه کنترل مسیر شکست بتن می‌تواند تاحدی دشوار باشد.
تخریب با واترجت:
دستگاه‌های برش با آب یا واترجت، از پیشرفته‌ترین و درعین حال راحت‌ترین لوازم کاربردی برای تخریب بتن هستند. تفاوت انواع موجود این دستگاه از نظر اندازه فشار و مقیاس آن، فرصتی برای مجریان پروژه‌های تخریبی است تا با توجه به حجم کار، نمونه مناسب را تهیه نموده و به‌کار بگیرند. کنترل بالا در میزان تخریب و نیز نبود آسیب به بافت‌های مجاور و میلگردهای به‌کار رفته از مزایای کاربرد واترجت جهت تخریب بتن هستند. ضمن اینکه امکان لایه‌برداری جزئی بدون ایجاد ترک‌های عمیق نیز در این روش وجود دارد. کار با واترجت بدون ایجاد آلودگی و مزاحمت خاصی برای اطرافیان انجام می‌پذیرد.
تخریب انفجاری:
در این روش ابتدا مواد منفجره در تعداد زیادی از منافذ و سوراخ‌های سطح یا حجم مورد نظر بتنی قرار می‌دهند. سپس با رعایت اصول ایمنی و استانداردهای موجود، نسبت به انفجار آنها اقدام می‌کنند. بسته به وسعت و قدرت انفجار، تخریب بتن صورت گرفته و بتن به قطعاتی با حجم‌های مختلف تقسیم می‌شود. این روش نیز به‌لحاظ تولید سروصدا و گرد و غبار زیاد چندان مورد توجه و جالب نیست. ضمن اینکه اغلب برای بناهای مجاور نیز صدماتی را به دنبال خواهد داشت.
تخریب بتن همواره به‌عنوان بخشی از عملیات ساخت و ساز، به‌ویژه در پروژه‌های مقاوم سازی مطرح است. استفاده از روش های گوناگون برای این کار، با هزینه و تبعات گوناگونی همراه است. انتخاب مناسب‌ترین روش برای این کار که کمترین آلودگی و مشکلات را در پی داشته و نتیجه مطلوب را نیز به‌دست دهد، چندان آسان نیست. اما ضمن مشورت با کارشناسان فنی این رشته، می‌توانید از نظرات مفید آنها نیز بهره‌مند شوید. روش‌های گوناگون انجام این کار بسته به زمان، نیروی انسانی و تجهیزات مورد استفاده با نرخ‌های متفاوتی قیمت‌گذاری می‌شوند. بسته به نوع نیاز و پروژه در دست انجام، لازم است از شیوه مناسب برای این کار بهره گرفته شود.
