بالا رفتن سن ساختمان می‌تواند انواع مختلفی از نقص را در ساختمان ایجاد کند. بعضی از نقص‌ها محلی و غیرسا‌زه‌ای و بعضی شدید هستند که می‌توانند روی ایمنی سازه ساختمان‌ها تاثیر بگذارند. در نتیجه مالک‌های ساختمان باید در مورد وضعیت ساختمان‌های خود آگاه باشند. یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از نگرانی غیر ضروری، شناسایی این عیوب در اوایل کار و تعمیر و نگهداری به موقع آن است. در ساختمان‌های بتنی همواره نیاز به ترمیم و مقاوم سازی مورد توجه قرار دارد. مشکلات رایج در سازه‌های بتنی بروز ترک است که برای رسیدگی به این مشکل باید ابتدا انواع ترک در ساختمان را بشناسیم و با روش‌های ترمیم آن آشنا شویم.
انواع ترک در بتن
دو نوع ترک در بتن وجود دارد؛ ترک‌های مرده و ترک‌های زنده که هر کدوم را توضیح خواهیم داد.
ترک زنده یا سازه‌ای
ترک‌های زنده یا ترک‌های سازه‌ای، به ترک‌هایی گفته می‌شوند که اکثرا حالت عمودی دارند و اگر ترمیم نشوند، رشد و گسترش پیدا می‌کنند و بعضی اوقات ممکن است باعث تخریب و آسیب‌های جانی شوند. در این نوع ترک‌ها، ابتدا باید جلوی رشد آن‌ها گرفته شود و سپس ترمیم و مقاوم‌سازی انجام گیرد.
ترک مرده یا غیر سازه‌ای
ترک مرده یا ترک‌های غیر سازه‌ای به ترکی گفته می‌شود که معمولا عرض و عمق کمی دارد و به دلایلی مانند زلزله یا کیفیت بد مصالح و رطوبت به وجود می‌آید و در جای خود ثابت می‌ماند. همچنین از اهمیت کاملا قابل توجهی از نظر تخریب ساختمان و خطرات جانی برخوردار نیست.
دلایل ترک در بتن‌ها
در ادامه در مورد دلایل ایجاد ترک در بتن‌ها و راه حل‌هایی برای برطرف کردن این مشکلات ارائه شده است. ترک‌ها به علت دلایل مختلفی مانند عکس العمل‌های شیمیایی در ساختار ساختمان‌ها، تغییرات آب‌وهوایی و بلاهای طبیعی ممکن است در ساختمان‌ها ایجاد شوند. ممکن است از خودتان بپرسید آیا ترک‌ها مساله جدی هستند؟ خب، اگر مداوم اتفاق بیفتد ممکن است فکر کنید که مساله مهمی نیست، اما این طور نیست. دلیل آن ساده است. بعضی از ترک‌ها جدی نیستند و می‌توان آن‌ها را به راحتی تعمیر کرد و بعضی از آن‌ها جدی هستند که ممکن است منجر به خطر فرو ریختن ساختمان شود یا خطرات جانی ایجاد کند. از این رو، جدی گرفتن ترک‌ها مهم است و نباید به سادگی از آن‌ها گذشت.
جمع شدگی اولیه
مصالح ساختمانی مانند آجر یا بتن در آغاز جمع می‌شوند. این جمع‌شدگی تا حدی غیر قابل جبران است. با استفاده از ملات سیمان غنی شده در سنگ تراشی و به تعلیق انداختن حالت گچ روی سطح آجرکاری، می توان این نوع ترک‌ها را کاهش داد. همچنین ترک‌های انقباضی در گچکاری را می‌توان با استفاده از ملات از بین برد.
حرکت حرارتی
تمام مصالح ساختمانی در اثر حرارت منبسط شده و هنگام خنک شدن منقبض می‌شوند، حرکت حرارتی در اجزای سازه ساختمان به دلیل کشش تنش‌های برشی ترک ایجاد می‌کند. تغییرات حرارتی یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد ترک در ساختمان‌ها است.
تغییر شکل الاستیک
دیوار‌های بارگیری نشده و ناهموار تنش زیادی را در قسمت‌های مختلف به وجود می‌آورند که باعث ایجاد شکاف‌ها در دیوار می‌شود. هنگامی که دو مصالح ساختمانی (سنگ، فولاد و بتن) با خاصیت ارجاعی بسیار متفاوت در کنار هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، تنش‌های برشی متفاوت در محل اتصال منجر به ترک می‌شود. بارهای مرده و زنده باعث تغییر شکل الاستیک در اجزای سازه‌ای ساختمان خواهند شد.
طراحی سازه‌ای
طراحی و مشخصات ساختاری ضعیف یا بد دلیل دیگری برای ایجاد ترک در کار‌های بتنی است. طراح ساختمان باید کل جنبه‌های زیستی محیطی را که شامل تحقیقات خاک است در نظر بگیرد تا بتواند از ترک خوردن ساختمان جلوگیری کند.
کار ضعیف
کارایی ضعیف معمولا نتیجه نبود نظرات صحیح، نا آگاهی، سهل‌انگاری، بی‌احتیاطی و بسیاری از موارد دیگر است. مخلوط کردن نادرست مصالح ساختمانی، مانند شن و ماسه، سیمان و سنگدانه‌ها باعث ایجاد ترک در دیوار‌ها و تیر‌ها خواهد شد.
بلاهای طبیعی
زمین لرزه، باد، باران و سیل و عوامل دیگر نیز می‌توانند باعث ایجاد شکاف در ساختمان‌ها شود.
نگهداری نکردن یا نگهداری ضعیف
این موضوع اهمیت دارد که از خانه خود به خوبی مراقبت کنید و نتیجه آن سالم ماندن ساختمان و افزایش ماندگاری آن است.
ترک خوردگی به دلیل پوشش گیاهی
وجود هر نوع پوشش گیاهی ممکن است باعث ترک دیوار‌های ساختمان شود. دلیل آن فعالیت زیاد ریشه‌هایی است که در سنگ‌ها و آجر‌ها رشد می‌کنند. اگر گیاهی در مجاورت دیوار رشد کند باعث ایجاد شکاف بین دیوار‌ها می‌شود. ترک‌ها در خاک رسی به دلیل رطوبت موجود در ریشه ایجاد می‌شوند.
ترک‌هایی که در پی به وجود می‌آیند
ترک‌های برشی به دلیل نشست زیاد دیفرانسیل در پی رخ می‌دهند. سازه‌های ساخته شده روی خاک بر اثر جذب رطوبت در برابر تورم آسیب‌پذیر هستند و به دنبال خشک شدن به دلیل تغییر در میزان رطوبت خاک کوچک می‌شوند و ترک می‌خورند. ترک‌های برشی ممکن است به دلایل زیر اتفاق افتند.
- فشار تحمل نابرابر تحت قسمت‌های مختلف سازه
- ضریب ایمنی کم در طراحی پایه‌ها
- پرس تحمل
نفوذ‌پذیری بتن
روند خرابی در بتن با نفوذ چندین عامل تهاجمی آغاز می‌شود و دلیل اصلی ایجاد ترک در دیوار‌ها است. به‌طور کلی ظرفیت بتن را برای زنده ماندن در برابر اثرات جوی، اثر شیمیایی یا هر فرآیند دیگر خراب می‌کند. از این نظر، نفوذ‌پذیری کم، عامل اصلی مقاومت بتن است. عوامل مختلفی وجود دارد که باعث کنترل نفوذ‌پذیری بتن می‌شود، مانند نسبت آب و سیمان، عمل آوری، خلا‌های هوای ایجاد شده در اثر کمبود تراکم.
انواع روش‌های ترمیم ترک در بتن
به روش‌های مختلفی ترک‌های سازه‌ای یا غیر سازه‌ای را ترمیم می‌کنند. در این بخش به تعدادی از روش‌هایی که بیشتر مورد تایید قرار گرفته‌اند اشاره می‌کنیم.
تزریق رزین اپوکسی
روش تزریق عبارت است تزریق اپوکسی با فشار پمپ به داخل ترک زمانی که ترک در دسترس نیست. این تزریق به دو روش انجام می‌شود. با سوراخ کردن در امتداد ترک یا سوراخ کردن از بغل یا زوایه 45 درجه. قبل از تزریق باید در حد امکان سطح بتن را برای چسبندگی بالا به وسیله فرچه سیمی یا مینی فرز تمیز کنید، تزریق را انجام دهید و دوباره سطح را صاف کنید.
روش‌های دیگر ترمیم ترک‌های بتنی عبارتند از :
- دوخت ترک
- ترمیم ترک با استفاده از کامپوزیت
- خورانش ثقلی رزین
- مسیریابی و آب‌بندی
- افزودن آرماتور