بتن یکی از مصالح پرکاربرد در صنعت ساخت است و به روش‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از معایب استفاده از بتن، وزن زیاد آن است که باعث سنگینی ساختمان می‌شود. برای حل این مشکل از روش‌هایی استفاده می‌کنند تا بتوانند وزن بتن مصرفی در سقف و کف را سبک‌تر کنند. این محصول فوم بتن یا بتن سبک نامیده می‌شود. در این مقاله درباره فوم بتن، کاربرد، مزایا و معایب و روش اجرای آن صحبت خواهیم کرد.
فوم بتن چیست؟
فوم بتن (Cellular Lightweight Concrete) یا بتن سبک که به اختصار CLC نامیده می‌شود، از آب، سیمان، فوم کف زا (نوعی ماده شیمیایی یا استفاده از پروتئین حیوانی) و ماسه‌بادی یا ماسه نرم و گاهی مواد افزودنی مثل سیلیس تشکیل شده است. این ماده به دلیل چگالی پایین، سهولت و سرعت بالا در اجرا و هزینه مقرون به‌صرفه کاربرد زیادی دارد و در همه محیط‌ها قابل اجرا است. استفاده از فوم بتن در کشور ما سابقه طولانی ندارد. اولین بار در سال ۱۳۸۰ و با ساخت كارخانه بلوك CLC وارد بازار شد و در سال ۱۳۸۷ به طور گسترده در پروژه‌های مسکن مهر مورد استفاده قرار گرفت.
کاربرد فوم بتن
اصلی‌ترین کاربردهای فوم بتن شامل موارد زیر است:
- بلوک سبک دیواری و سقفی: با استفاده از فوم بتن می‌توان قالب‌های آماده مدولار تولید و برای ساخت دیوار سردخانه‌ها، گرم‌خانه‌ها و سالن‌های ضد صدا از آن‌ها استفاده کرد و یا به وسیله قالب‌های مخصوص، دیوارهای پیش‌ساخته پنلی تولید کرد. همچنین به دلیل عایق صدا بودن فوم بتن، از آن برای ساخت موتورخانه‌ها و اتاق‌های آکوستیک استفاده زیادی می‌شود.
- بتن کف‌سازی: با استفاده از فوم بتن در کف‌سازی، در هر مترمکعب 300 کیلوگرم سبک‌سازی می‌شود و عایق‌بندی صوتی و حرارتی هم 3 برابر می‌شود.
- شیب‌بندی بام: استفاده از فوم بتن در شیب‌بندی پشت بام، علاوه کاهش بار مرده ساختمان، انتقال حرارت و صوت را تا 50 درصد کم‌تر می‌کند و از لرزش ورق‌های سقف هم جلوگیری می‌کند.
- پر کردن حفره‌های فاضلاب و تونل‌ها: فوم بتن به دلیل سبکی و روایی بالا، جایگزینی مناسبی برای خاک و برای پر کردن حفره‌ها و پایدارسازی آن‌ها بر روی انواع لوله‌ها، تونل‌ها و مخازن است.
- زیرسازی راه‌ها: فوم بتن به عنوان یکی از مصالح بدون نشست به جای مصالح دانه‌ای و برای زیرسازی راه‌ها بهترین گزینه است.
مزایا استفاده از فوم بتن
- عایق صوتی، حرارتی و رطوبتی
- مقاومت در برابر آتش‌سوزی (4 ساعت در برابر درجه حرارت 1200 درجه سانتی‌گراد)، نفوذ آب و یخبندان
- قابل برشکاری برای اجرای تاسیسات
- مناسب برای بلندمرتبه‌‌سازی و انبوه‌سازی
- وزن کم‌تر ساختمان (وزن ساختمانی که با فوم بتن ساخته شده نسبت به بتن معمولی 35 درصد کم‌تر است)
- کاهش بار مرده ساختمان، کاهش آرماتوربندی و ابعاد کم‌تر فونداسیون
- صرفه‌جویی در وقت و هزینه
- سهولت حمل و نصب قطعات
- سازگار با طبيعت و محيط زيست
- مقاومت فشاری بالا
معایب استفاده از فوم بتن
استفاده از فوم بتن در کنار مزیت‌های زیاد، معایبی هم دارد:
- استفاده از آن در محیط‌های کوچک و بسته پیشنهاد نمی‌شود. چون با افزایش دما، ماده درون فوم بتن بخار می‌شود و سلامتی افراد را به خطر می‌اندازد.
- قطعات پیش‌ساخته فوم بتن بسیار گران هستند و نصب آن هم نیاز به تخصص و مهارت بالایی دارد.
- با گذشت زمان، سطح فوم بتن، دچار ترک می‌شود و در صورت عدم نگهداری لازم، ترک‌ها به تدریج بزرگ‌تر شده و فوم تکه‌تکه می‌شود.
روش اجرای فوم بتن
برای تولید فوم بتن ابتدا سیمان و آب با در نظر گرفتن مقدار مشخص چگالی در میکسر مخلوط می‌شود. بعد از آن، ماده فوم در فوم ژنراتور دستگاه، با آب ترکیب شده و به وسیله پمپ هوا از لوله مخصوص با فشار زیاد عبور داده می‌شود. این عمل باعث تولید کف می‌شود. حالا کف به دست آمده با ملات سیمان و آب در میکسر مخلوط می‌شود و در این حین، حباب‌های بسیار ریز در همه ملات به وجود می‌آید و بعد از به عمل آمدن، به وسیله پمپ به طبقات پمپاژ و روی سطح ریخته می‌شود. بعد از اتمام مراحل اجرای فوم بتن، برای جلوگیری از ایجاد ترک‌های سطحی روی فوم بتن باید حداقل تا ۳ روز، سطح بتن مرطوب باشد. به طور کلی برای خشک شدن فوم بتن نباید عجله کرد. چون زود خشک شدن آن، باعث کاهش مقاومت و حتی جمع‌شدگی آن می‌شود.
بسته به این‌که حباب‌های هوا با چه روشی تولید شوند؛ فوم بتن به 2 دسته تقسیم می‌شود:
- بتن گازی که در آن از پودر نرم آلومینیوم برای ساخت حباب استفاده می‌شود. این حباب‌ها در اثر واکنش شیمیایی آلمینیوم با هیدروکسید کلسیم، ایجاد می‌شود.
- بتن کفی که در آن حباب‌های هوا با کمک ماده کف‌ساز تولید می‌شود. تولید بتن کفی، ساده تر از بتن گازی است و امکان ساخت آن در کارگاههای ساختمانی هم وجود دارد.
برای اجرای فوم بتن به دستگاه پرتابل منوپمپ (این دستگاه شامل فوم‌ساز برای تبدیل مایه به کف، میکسر برای ترکیب و مخلوط کردن مواد فوم بتن و منو پمپ برای انتقال فوم بتن به طبقات ساختمان است) یا دستگاه پرتابل تحت فشار (انتقال مواد به طبقات توسط باد با اتلاف انرژی کم‌تر) است.
نکات قابل توجه در اجرای فوم:
قبل از شروع به کار کف‌سازی با فوم‌بتن، باید کار تاسیسات مثل لوله‌کشی آب و گاز، برق‌کاری و... که نیاز به عبور از کف ساختمان دارند؛ تمام شده باشد. آن قسمت از ساختمان که قرار است با فوم بتن پوشانده شود، باید کاملا از نخاله و مصالح پاک شود. قبل از کف‌سازی با فوم بتن، باید کف به وسیله شیلنگ تراز یا دوربین یا تراز لیزری و... کاملا تراز شده باشد.
جمع‌بندی
در این مقاله خواندیم که فوم بتن پوششی جدید برای مصارف مختلف در ساختمان است و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که دارد، مثل چگالی پایین، عایق بودن، مقاومت بالا، سازگاری با محیط زیست، قابلیت برش و... در کف‌سازی، شیب‌بندی، پر کردن چاه‌های فاضلاب و حفره‌های تونل، ساخت بلوک سبک سقفی و دیواری کاربرد زیادی دارد و در پروژه‌های انبوه‌سازی استفاده زیادی از آن می‌شود.