بتن پاشی شاتکریت نوعی بتن پاشی بر اساس پوشش سطحی و بیشتر جهت ایجاد لایه متراکم، باربر و خودنگهدارنده است. در این روش ملات یا بتن روی سطح به‌شکل پراکنده پاشیده می‌شود تا در شرایط پیچیده یا قالب‌بندی‌های پرهزینه روشی جایگزین و به‌صرفه باشد. اجرای این روش نیازمند نیروی متخصص و کارآزموده است تا بتواند در شرایط گوناگون بهترین استراتژی را برای اجرای این کار عملی کند. بدیهی است ترکیب ملات مورد نیاز در دو روش تر و خشک، در انواع شاتکریت با یکدیگر متفاوت است.
شاتکریت چیست و در چه مواردی اجرا می‌شود؟
شیوه بتن پاشی شاتکریت به روشی برای پاشیدن بتن بر روی سطوح اطلاق می‌شود که در آن بتن یا ملات بتنی به شکل فشاری و به دو شکل تر و خشک پاشیده می‌شود. کاربردهای فراوانی برای شاتکریت وجود دارد که در ادامه مطلب به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- سازه‌های بتنی عظیم که نیاز به ترمیم داشته و با تکنولوژی بتن پاشیده قابل تعمیر و بازسازی هستند. مانند تقویت ستون‌ها و طاق‌های پل، سازه‌های هنری و پوشش‌های محافظتی که نیاز به تقویت دارند.
- دیواره‌های نگهدارنده مخازن و سازه‌های بتنی عظیم که با داشتن اشکال هندسی متنوع در حوزه کاری این نوع بتن پاشی قرار می‌گیرند.
- عملیات عمرانی به‌ویژه در عملیات معادن و حفاری زیرزمینی مانند احداث تونل، مغار و چاه
- اجرای پروژه‌های محافظتی در سطوح شیب‌دار
- استخر و برکه‌های بتنی جهت پرورش ماهی و سایر مصارف عمومی در این زمینه
- دیواره‌های حائل و لاینینگ تونل‌ها
انواع شاتکریت کدامند؟
بتن پاشی شاتکریت با دو روش خشک و تر انجام می‌شود که هر یک مزایا و معایبی دارند. از جمله روش خشک که برای روکش‌های تعمیراتی و با ضخامت زیر ۱۰ سانتی متر اجرا می‌شود، کمانه زنی و پرتی مصالح نسبتا زیاد بوده و سیمان زیادی مصرف می‌شود. هم‌چنین مقاومت این روش کم بوده و امکان کاربرد مواد ضد یخ جهت افزایش مقاومت نیز وجود ندارد. شاتکریت خشک محدودیت کمتری در بخش اختلاط نسبت به نوع تر دارد و برای پاشیدن به طاق‌های وارونه نظیر طاق پل مناسب است.
بتن پاشی شاتکریت به روش تر نیز به همن شکل مزایا و معایبی دارد. از جمله پرتی و ریزش مصالح در این روش کمتر بوده و در عوض دستگاه‌ها و تجهیزات گران‌قیمت‌تری برای انجام این کار مورد نیاز است. در شاتکریت تر، امکان افزودن ضد یخ و افزودنی‌های بالابرنده مقاومت وجود دارد. این در حالی است که نوع خشک از چنین مزیتی برخوردار نیست! هم‌چنین با تغییر نسبت آب به سیمان در شاتکریت تر، حباب‌هایی در مخلوط ملاتی ایجاد می‌شود که خواصی از جمله بالا رفتن ضریب عایقی و مقاومت در برابر یخ‌زدگی را بالا می‌برد. اما شاتکریت خشک، از آنجا که امکان کاربرد آب در آن وجود ندارد از این مزایا بی‌نصیب است.
با مراحل اجرای شاتکریت آشنا شوید
اجرای بتن پاشی شاتکریت مستلزم انجام مراحلی است که باید به ترتیب و با رعایت اصول مهندسی اجرا شوند. در شاتکریت تر این موارد شامل ۷ مرحله به شرح زیر هستند:
- در ترکیب کامل مواد و آب در اولین مرحله انجام می‌شود. اما مواد کاتالیزور که سرعت واکنش را بالاتر می‌برند یا (زودگیرها) را در این مرحله اضافه نمی‌کنیم.
- انتقال بتن آماده شاتکریت تر به دستگاه مخصوص
- ورود ملات آماده به شلنگ انتقال از طریق فشار هوا
- افزودن ماده زودگیر در سر شلنگ مخصوص به ملات
- تزریق هوای بیشتر جهت افزایش سرعت و قدرت پاشش ملات
- شروع عملیات پاشیدن ملات روی سطح مورد نظر
- تامل و حوصله برای گیرش نهایی بتن در بتن پاشی شاتکریت تر که نسبت به نوع خشک در مدت طولانی‌تری انجام می‌شود.
مراحل انجام شاتکریت خشک
- ترکیب مخلوط خشکی از سیمان و ماسه که با نسبت‌های حساب شده با هم ترکیب شده‌اند.
- ورود مواد به لوله انتقالی ملات که با نام نازل یا شلنگ پاششی شناخته می‌شود.
- انتقال به سر شلنگ و افزودن آب در این مرحله در کمترین زمان ممکن
در این روش اغلب آب به‌طور مساوی به همه بخش‌ها نمی‌رسد. این امر باعث می‌شود بخشی از ملات خشک به‌دلیل نداشتن خاصیت چسبندگی، وارد چرخه بتن‌ریزی نشده و در فضا پخش شود. بنابراین اتلاف ملات مصرفی در بتن پاشی شاتکریت به روش خشک بسیار بیشتر از سایر روش‌ها است.
با روند تکامل شاتکریت آشنا شوید
بتن پاشی شاتکریت نخستین بار در ۱۸۹۲ و برای پاشش ملات سیمانی اختراع شد. طی سال‌های بعد این صنعت به کشورهای مختلف راه یافت و مورد استفاده قرار کرفت. شاتکریت تر نیز برای اولین بار در ۱۹۵۰ مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن در ۱۹۷۰ الیاف فلزی به آن افزوده شد. نمونه‌های اولیه این محصول بی‌کیفیت و ضعیف تهیه می‌شدند اما به‌مرور زمان و با تلاش سازندگان این محصولات اشکال مدرن و قوی‌تری از این مصالح و صنایع ساختمانی تولید و به بازار صنعت ساخت و ساز افزوده شد. امروزه و به مدد پیشرفت تکنولوژی، شاتکریت‌ها بخش مهمی از عملیات ملات پاشی را دربر گرفته و کار را برای مجریان پروژه‌های عظیم آسان‌تر نموده‌اند.
استفاده از این روش انجام عملیات ساختمانی را که در شرایط دشوار به‌سختی انجام می‌گیرد، با سهولت و سرعت بسیار بیشتر امکان‌پذیر نموده است.
سخن آخر
دنیای کنونی ما، جهان سرعت، دقت و فن‌آوری است. بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا در همه زمینه‌ها از جمله عمران و ساختمان سازی، بخشی از چرخه بزرگ تولید و پیشرفت است. بتن پاشی شاتکریت و کاربردهای آن نیز در حوزه ساخت و ساز توانسته کمک‌های زیادی به افزایش سرعت و کیفیت کار انجام دهد. از اجرای روش‌های خشک و تر این فناوری تا مزایای آن در ساخت سازه‌هایی با حجم و شکل نامنظم، همه این موارد در قالب کارهای ساختمانی و رشد و توسعه می‌گنجد.
بر این اساس تلاش می‌شود تا نسبت به نوع سازه و چگونگی اجرای عملیات ساخت و ساز، نمونه مناسبی از این شیوه بتن‌پاشی انتخاب و عملیات بر مبنای آن انجام گیرد. بیشترین این کاربردها در پروژه‌های بزرگ نظیر سدسازی و تعمیرات و مقاوم‌سازی ابنیه و آثار هنری و تزئیناتی صورت می‌پذیرد.