داربست ها در صنعت ساختمان کاربرد زیادی دارند و معمولا کاربری‌های آن‌ها موقت است. داربست ها با توجه به کاربرد، نوع سازه و فعالیت ساختمانی انواع مختلفی دارند. در این مقاله درباره انواع داربست ساختمانی؛ نحوه اتصال و تفاوت های آن‌ها با یکدیگر صحبت خواهیم کرد:
داربست چیست؟
داربست، سازه موقتی است که از آن برای تقویت سازه اصلی و به عنوان بستری برای انجام عملیات ساختمانی مثل دسترسی به نقاط دشوار در هنگام ساختمان سازی، ساخت استیج و ... استفاده می شود. بر اساس نوع سازه و کاربری داربست؛ انواع داربست ساختمانی وجود دارد.
انواع داربست ها
انواع داربست از لحاظ کاربرد
داربست ها با توجه به کاربردی که دارند، به 3 دسته تقیسم می شوند:
1- داربست مثلثی
داربست مثلثی یکی از انواع داربست ساختمانی است و از فریم‌های مثلثی شکل با ابعاد مشخص، تشکیل شده است که در قالب نر و ماده به راحتی به یکدیگر متصل و مونتاژ می شوند و در تمام ارتفاعات قابل نصب هستند. از مزایای این نوع داربست سهولت کار و سرعت بالا در اجرای آن است. همچنین داربست بندی یا اجرای این نوع داربست، به کارگر خیلی ماهر نیاز ندارد.
2- داربست چکشی یا ستارهای
در داربست چکشی برای اتصال و یا جداکردن قطعات از یگدیگر، از ضربات چکش و به جای پیچ و مهره از پایه‌های عمودی و مهارهای افقی استفاده می شود. این داربست برای هر نوع سازه و در هر ارتفاعی کاربرد دارد و هر چه ارتفاع سازه بیش تر باشد؛ میله و پایه های عمودی بیش‌تری مورد استفاده قرار می گیرد و بیش‌ترین استفاده آن در نماهای ساختمانی است. یکی از مزایای داربست چکشی، حمل سریع و آسان آن است.
3- داربست چکشی کاسه‌ای
داربست چکشی کاسه‌ای شباهت زیادی به داربست ستارهای دارد. از پایه های قائم و مهارهای افقی تشکیل شده و از مزایای آن، قابلیت توسعه در پلان، سهولت و سرعت در باز و بسته شدن، عدم نیاز به کارگر ماهر داربست‌بند و سهولت در حمل آن است.
انواع داربست از لحاظ سازه
انواع داربست ساختمانی با توجه به نوع سازه و فعالیت ساختمانی، شامل موارد زیر است:
1- داربست‌های چوبی
این داربست‌ها اغلب ثابت هستند و برای ساخت آن‌ها از نردبان های مخصوص، گوب های گرد، تخته یا پل استفاده می شود.
2- داربست‌های فلزی
این نوع داربست‌ها از لوله های فولادی که آن‌ها را با بست های مخصوص مونتاژ می کنند، تشکیل می شود.
3- داربست معلق
داربست معلق، سکو یا تخته زیرپایی را به دیوار ساختمان وصل می کند و قابل حمل است. کاربرد این نوع داربست برای زمانی است که نمی‌توان داربست را روی زمین دایر کرد. این نوع داربست در برج‌ها کاربرد زیادی دارد و کارگران ساختمانی روی یک بستر معلق‌شده با رشته‌های نخی یا فلزی یا زنجیرهای فلزی قرار می گیرند.
4- داربست پایه دار
زمانی که لازم باشد یک داربست به سرعت سرهم شود؛ از داربست پایه‌دار استفاده می شود. سرهم‌بندی این داربست بیش تر از سه طبقه، خطرناک است و ردیف اول آن هم نباید از 4.5 متر، بلندتر باشد.
5- داربست خرپا
این داربست برای انجام کارهای درونی ساختمان مثل نقاشی ساختمان کاربرد دارد و نباید ارتفاعی بیشتر از 5 متر داشته باشد.
6- داربست های اسکلتی
این داربست های فلزی آماده که برای نصبشان از کوبلینگ استفاده می شود، قابلیت تغییر شکل دارند و در کارهای مختلفی از آن‌ها استفاده می شود.
7- داربست تک
داربست تک یا منفرد شامل لوله های عمودی، افقی و عرضی است و در بناهای آجری و سنگی کاربرد دارد. چون این دیوارها قابل سوراخ کردن برای نصب تکیه گاه هستند.
8- داربست دوبل
یکی از رایج ترین انواع داربست ساختمانی در کشور ما داربست دوبل است و در بناهای سنگی استفاده می‌شود.
9- داربست کنسول یا دروازه ای
از داربست‌های کنسول در سه حالت استفاده می شود. وقتی که بخش های بالای دیوار در حال ساخت است، وقتی که زمین نزدیک دیوار باید خالی باشد و زمانی که زمین ظرفیت لازم برای تحمل تیرهای قائم را ندارد. در داربست کنسول، تیرهای عمودی با مجموعه‌ای از سوزن‌ها در دیوار محکم می شوند.
اجزای تشکیل دهنده انواع داربست ساختمانی
داربست ها دو بخش اساسی دارند: لوله های داربستی و بست ها.
1- لوله های داربستی
لوله هایی که برای داربست مورد استفاده قرار می‌گیرند، از یک استاندارد مشخص پیروی می کنند و بسته به این‌که چه ضخامتی دارند، در 2 نوع سبک و سنگین تولید می شوند. جنس لوله‌های دار بستی اهمیت زیادی دارد و معمولا از لوله های صنعتی استفاده می شود ولی انتخاب آن، تابع شرایط محیطی و آب و هوایی است. لوله صنعتی داربستی، از جنس فولادِ درز دار و بدون درز و یا گالوانیزه است که هیچ سیالی داخل آن جا‌به‌جا نمی‌شود و می تواند سبک یا سنگین باشد. لوله‌های داربستی در انواع داربست سبک و سنگین و در ضخامت های 2، 5/2، 3 و 4 میلی متر تولید می‌شوند که پرکاربردترین سایز مورد استفاده آن سایز ۱۱/۲ اینچ یا همان نمره ۵ است. علت استفاده از این لوله‌ها، تحمل نیرو های وزنی است و فقط کاربرد صنعتی دارد. لوله داربستی باید مقاوم باشند و ساخت آن به مهارت زیادی نیاز دارد زیرا در صورت فروریختن یک داربست؛ احتمال تلفات جانی وجود دارد. قیمت لوله داربست بسته به نوع، ضخامت و سایز آن متفاوت است.
2- اتصالات و بست ها در انواع داربست ساختمانی
لوله ها یا اجزای دار بست باید به خوبی به یکدیگر متصل شوند و استحکام کافی را داشته باشند تا کارگرانی که قرار است روی آن کار کنند؛ ایمن باشند. برای اتصال لوله‌های داربستی به یکدیگر از بست های داربستی استفاده می شود که 3 نوع هستند:
- بست چهار پنج
زمانی که قرار است لوله های داربستی به صورت عمود بر هم به یکدیگر متصل شوند؛ از این نبست استفاده می شود.
- بست گردون
در هنگام اتصال لوله های داربستی با زاویه کم تر یا بیشتر از 90 درجه کاربرد دارد.
- بست اچ (H)
بست H برای اتصال مقطع عرضی یکی از لوله های داربستی به راستای طولی لوله دیگر، استفاده می شود.
سخن آخر
همان‌طور که گفتیم، داربست سازه ای است که برای دسترسی به نقاط دشوار ساختمان در هنگام عملیات ساختمانی مثل ساخت و تعمیر و حتی به عنوان تکیه گاه استفاده می‌شود. داربست ها انواع مختلفی دارند و مونتاژ، نصب و اجرای انواع داربست ساختمانی نیاز به مهارت و تخصص دارد چرا که هر گونه بی دقتی یا سهل انگاری در آن همراه با تلفات جانی است.