بلوک سیمانی و سفالی از پرکاربرد‌ترین مصالح در ساخت انواع سازه‌ها هستند. امروزه با توجه به محدودیت و گرانی منابع انرژی، بحث صرفه‌جویی در مصرف این ملزومات ساختمانی از موارد مهم در محاسبه هزینه‌های مربوط به ساخت و ساز به‌شمار می‌آید. عواملی نظیر عایق بودن ساختمان در برابر شرایط نامساعد جوی، آلودگی‌های صوتی، ایمنی در برابر حوادثی مانند آتش‌سوزی، زلزله و... در کیفیت سازه تاثیر زیادی دارد.
از سوی دیگر جنس پوسته خارجی ساختمان تاثیر زیادی در بهینه‌سازی مصرف سوخت داشته و از بنا، در برابر شرایط نامساعد جوی نیز محافظت می‌کند. در این مقاله ابتدا با انواع بلوک آشنا شده سپس توضیح مختصری در مورد مراحل ساخت و تولید هر کدام می‌دهیم. در انتهای هر بخش نیز به بررسی مزایا و معایب این مصالح ساختمانی می‌پردازیم.
انواع بلوک ساختمانی
بلوک‌های ساختمانی به‌طور کلی به دو دسته سیمانی و سفالی تقسیم می‌شوند. از این قطعات برای پر کردن فضای قسمت‌های باربر و غیر باربر ساختمان استفاده می‌شود.
بلوک سیمانی
اغلب بلوک‌های سیمانی از ترکیب سیمان و آب با ماسه یا شن ریز‌دانه ساخته می‌شوند. گاهی از سنگ‌دانه‌های مناسب نیز در ساخت این بلوک‌ها استفاده می‌شود. این مواد به وسیله لرزاندن و متراکم کردن عمل‌آوری شده و در شرایط مطلوب تولید می‌گردند. در آخرین مرحله ساخت بلوک باید آن را در برابر گرما، سرما، تابش نور خورشید و باد و باران محافظت کرد. این بلوک‌ها در اندازه و ابعاد مختلف تولید و در دیواره‌های داخلی و خارجی، سقف‌های تیرچه بلوک، تیغه‌ها و دیوارهای باربر و غیر باربر به‌کار گرفته می‌شوند.
بلوک سیمانی در انواع سنگین، نیمه سنگین و سبک تهیه و تولید می‌شود. این دسته‌بندی بر اساس درجه چگالی انجام می‌گیرد. هرچه وزن این بلوک‌ها بالاتر باشد مقاومت آن‌ها در برابر فشار بالاتر خواهد رفت.
نوع سنگین این مصالح دارای سوراخ‌هایی است که به‌وسیله شن و ماسه پر شده و به آن تو پر می‌گویند. از نوع تو پر به دلیل ابعاد بزرگ در دیوارهای محیط سازه استفاده می‌شود. هم‌چنین گزینه مناسبی برای کار در دیوارهای باربر هستند.
معمولا بلوک نیمه سبک در زیرشاخه نوع سبک قرار می‌گیرد. در ساخت بلوک سبک از پوکه‌های معدنی استفاده می‌شود که به‌دلیل واکنش‌های شیمیایی صورت گرفته در مراحل ساخت، حباب‌هایی به‌وجود می‌آید. وجود این حباب‌ها موجب سبک شدن این محصول و مناسب شدن آن برای استفاده در سقف‌های تیرچه بلوک می‌شود. علاوه بر این گزینه مناسبی برای دیوارهای جداکننده هستند.
مزایای بلوک سیمانی
- سرعت بالا هنگام اجرا و دیوار چینی
- ارزان بودن این محصول و هزینه پایین آن نسبت به دیوارهای آجری
- مقاومت بالا در برابر حرارت و آتش‌سورزی
- قابلیت ببشتر پیشگیری از انتقال صدا نسبت به آجر
- سبک بودن انواع توخالی
- سالم بودن ترکیبات به‌کار رفته در بلوک سیمانی
- بهداشتی‌تر بودن این محصول نسبت به مصالح سنتی
- عایق حرارتی مناسبی برای پیشگیری از اتلاف انرژی
معایب بلوک سیمانی
- دوام کم این بلوک‌ها در برابر رطوبت
- شکنندگی و ضایعات زیاد هنگام حمل و نقل
- استحکام پایین این محصول هنگام استفاده در دیوارهای بالای ۳ متر
بلوک سفالی
این بلوک‌ها که به‌شکل سوراخ‌دار ساخته می‌شوند از پرمصرف‌ترین مصالح برای دیوارچینی هستند. مواد اولیه برای ساخت این نوع بلوک خاک رس است که به دو روش خشک و تر تولید می‌شود.
- در نوع خشک خاک در داخل قالب با رطوبت بسیار کم فشرده می‌شود.
- در نوع تر ابتدا خاک را به‌صورت خمیر درآورده، سپس به دستگاه قالب‌گیری انتقال می‌دهند. در این مرحله دستگاه برش، بلوک‌ها را به اندازه دلخواه و استاندارد برش زده و به سمت قسمت خشک‌کن هدایت می‌کند.
بلوک‌های سفالی پس از خشک شدن در کوره با دمای ۹۰۰ درجه حرارت دیده و کاملا پخته می‌شوند. حرارت کوره، مقاومت و دوام بلوک را بالا برده و آن‌را کاربردی‌تر می‌کند. این آجر‌های سفالی در ابعاد ۷، ۱۰ و ۱۵ سانتی‌متری و مطابق با استاندارد‌های رایج ساخته می‌شوند. وزن آن‌ها نیز بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم در متر مکعب است.
بلوک سفالی فوم‌دار
در عصر حاضر با گسترش زندگی شهر نشینی و نزدیک شدن خانه‌ها به هم، عایق بودن مصالح مصرفی در ساختمان‌ها خصوصا منازل مسکونی اهمیت زیادی پیدا کرده است. به همین دلیل در ساخت برخی آجر‌های ۱۵ سانتی‌متری سفالی از فوم نیز استفاده می‌شود. به این ترتیب استفاده از این نوع در دیوارهای جانبی و دیوارهای جداکننده، از انتقال صدا و اتلاف انرژی پیشگیری می‌کند.
مزایای بلوک سفالی
- عایق در برابر صدا
- عایق در برابر آتش
- دارای اندازه‌های یکسان که تاثیر مثبتی در کیفیت کار تمام‌شده دارد
- این بلوک‌ها در کارخانه با استفاده از تجهیزات پیشرفته تولید می‌شوند. به‌همین دلیل کاملا یکنواخت و بدون ترک‌خوردگی هستند.
- به دلیل وزن پایین هزینه حمل و نقل آن اقتصادی‌تر از انواع دیگر بلوک است.
- پرتی کمی داشته و خرده‌های آن نیز قابل استفاده است
معایب بلوک سفالی
- بلوک سفالی در اجرا سنگین بوده و موجب سنگینی سازه می‌گردد.
- برای هموار سازی دیواری که با بلوک سفالی چیده شده است، به لایه ضخیمی از گچ نیاز است.
- اجرای سازه با بلوک سفالی به زمان بیشتری در مقایسه با انواع دیگر بلوک نیاز دارد.
- مقاومت کم‌تری در برابر فشار نسبت به بلوک‌های سیمانی دارد.
بلوک تو پر (اتوکلاو هوادهی‌شده (AAC))
جدید‌ترین نوع بلوک سیمانی اتوکلاو (سیپورکس) است که حدود یک قرن از عمر ابداع آن می‌گذرد. از نظر وزنی سبک‌ترین نوع بلوک بوده و رقیب اصلی انواع دیگر این مصالح ساختمانی است. این محصول از سیمان، سنگ‌های دانه‌ریز و ماده انبساطی در دستگاهی به نام اتوکلاو ساخته می‌شود. افزودن ماده انبساطی به این مخلوط باعث پف کردن آن شده و این واکنش موجب متخلخل شدن مخلوط می‌شود به‌صورتی که محصول به‌دست آمده دارای ۸۰ درصد فضای خالی است. این امر موجب سبک‌تر شدن بلوک AAC نسبت به انواع دیگر بلوک می‌شود.
مزایای سیپورکس
- بسیار سبک است
- مقاومت بسیار بالا در برابر آتش
- استفاده آسان
- برش ساده و آسان برای تبدیل به اندازه دلخواه
- عایق بسیار مناسب صدا و حرارت
- عایق در برابر رطوبت
معایب سیپورکس
- ضعف در داشتن مقاومت فشار
- محدود بودن استفاده در دیوارهای غیر باربر
- بالا بودن هزینه‌های ساخت و ساز با این نوع بلوک
کلام آخر:
در حال حاضر تمام افرادی که به کار ساخت و ساز مشغولند به فکر صرفه‌جویی اقتصادی و زمانی هستند. موفقیت در این امر با مطالعه و بررسی هرچه بیشتر انواع مصالح ساختمانی و کاربرد صحیح آن‌ها امکان‌پذیر است. بلوک سیمانی و بلوک سفالی هر دو از مصالح پرکاربرد و مفید در ساخت انواع سازه‌ها هستند. هر کدام از این مصالح دارای معایب و محاسنی هستند که هنگام استفاده باید در نظر گرفته شوند. در نظر گرفتن تمام ویژگی‌های مثبت و منفی بلوک‌ها هنگام به‌کار‌گیری آن‌ها، موجب تناسب سازه با نوع کاربری و بالا بردن سطح کیفی آن می‌شود.
به این ترتیب نتیجه می‌گیریم که به وضوح و با قاطعیت نمی‌توان برتری بلوک‌های سفالی و بتنی را بر یکدیگر مشخص کرد. هر کدام از انواع بلوک کاربرد‌ها و مزایایی دارد که استفاده از آن را در قسمتی از بنا مناسب می‌کند.